Ανάμεσα σε μαστιχόδεντρα και πεζούλες με ελιές, με θέα τα μεσαιωνικά καστροχώρια και τις εντυπωσιακές βίγλες, τα ήπια μονοπάτια της νότιας Χίου προσφέρουν μια ξεχωριστή πεζοπορική εμπειρία. Εδώ μπορεί κανείς να κάνει μια στάση σ’ έναν μαστιχώνα, για μια σύντομη γνωριμία με την παραδοσιακή μαστιχοκαλλιέργεια, που πρόσφατα εντάχθηκε στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Τα Μεστά, το Πυργί και οι Ολύμποι, το σπηλαιοβάραθρο της Συκιάς και οι πεντακάθαρες παραλίες της περιοχής (με διασημότερη τα Μαύρα Βόλια) αποτελούν πόλους έλξης στην περιοχή και μπορούν να συνοδέψουν ιδανικά μια πεζοπορική εξόρμηση.

Μεγάλα τμήματα των κεντρικών οδικών αξόνων που συνέδεαν σημαντικές περιοχές της Χίου διασώζονται μέχρι σήμερα.

Η Ελληνόστρατα είναι μια διαδρομή χιλιάδων ετών, που αποτελούσε μέχρι τη δεκαετία του 1920 την μοναδική οδική σύνδεση της πρωτεύουσας με τα βορειοανατολικά χωριά του νησιού. Διασχίζει το γυμνό οροπέδιο του Αίπους, με τα παχιά τοιχογύρια και τους τεράστιους λιθοσωρούς που ονομάζονται «χουβέλες» και προσφέρει εντυπωσιακή θέα προς τη θάλασσα.

Ο τούρκικος δρόμος ένωνε τη Χώρα με το κεφαλοχώρι της Βολισσού. Διασώζεται σε εξαιρετική κατάσταση ένα τμήμα πολλών χιλιομέτρων, στο οποίο μπορεί να θαυμάσει κανείς τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά του στοιχεία και τη δεξιοτεχνία των παλιών μαστόρων της πέτρας. Θεωρείται ένα από τα αξιολογότερα οδικά μνημεία της Ευρώπης. Δίδυμο έργο είναι και ο πετρόχτιστος δρόμος που οδηγεί από ψηλά στα δυτικά παράλια της Χίου, στο Λιθί.

Εξαιρετικές είναι επίσης και οι διαδρομές γύρω από το χιλιόχρονο μοναστήρι της Νέας Μονής, που συγκαταλέγεται στον κατάλογο των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.

Οι παλιές στράτες στο Αίπος και τα χτιστά μονοπάτια στα χωριά του Πελινναίου και της Αμανής οδηγούν πίσω σε εποχές που η επιβίωση ήταν συνώνυμη του μόχθου. Η πρόσβαση στις καλλιέργειες και η διασύνδεση των χωριών ήταν προϋποθέσεις για τη διατήρηση της ζωής σε συνθήκες απομόνωσης.

Τώρα, αυτές οι ήπιες, σοφά χαραγμένες διαδρομές δεν έχουν την ίδια χρήση. Οι πεζοπόροι, διασχίζοντας τοπία που εναλλάσσονται συνεχώς, συναντούν τοιχογύρια, πεζούλες, αλώνια, στάνες και πέτρινα καλύβια, πηγάδια, ανεμόμυλους και νερόμυλους. Ανθρώπινα μνημεία εναρμονισμένα με το περιβάλλον και την άγρια βλάστηση, που φωτίζουν διαφορετικά τον τρόπο που ζούμε σήμερα.

Το Πελινναίο είναι, με μια λέξη, μοναδικό. Η κορυφή του, η Αγ. Τριάδα (1297 μ.), είναι η τρίτη ψηλότερη στο Αιγαίo και μαζί με τη δίδυμή της κορυφή, τον Έδελο (1274 μ.), σχηματίζουν μια χαρακτηριστική κορυφογραμμή. Η περιοχή ανήκει στο δίκτυο NATURA, με πλούσια ορνιθοπανίδα, βότανα και δεκάδες είδη ορχιδέας (μερικά ενδημικά).

Οι διαδρομές εδώ απαιτούν αρκετές ώρες, σε ένα τοπίο τραχύ, δύσβατο και επιβλητικό, με μεγάλους βράχους, χαράδρες κι απότομες κορυφές. Ακόμα όμως και από αυτήν τη δυσπρόσιτη περιοχή, δεν λείπουν τα παλιά ξωκλήσια, μαντριά, ποτίστρες και αλώνια, ενδείξεις ότι οι άνθρωποι προσπάθησαν (ή αναγκάστηκαν) να ζήσουν κι εδώ. Η πεζοπορία στα μονοπάτια του Πελινναίου είναι μια ξεχωριστή εμπειρία.