Οι περιπέτειες της Μονόπετρας

ΕΝΑΣ ΟΓΚΟΛΙΘΟΣ, Η ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΗ ΕΞΑΦΑΝΗΣΗ ΜΙΑΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΠΙΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΔΥΟ ΜΙΚΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΕ ΦΟΝΤΟ ΤΟ ΠΗΓΑΝΙΟ ΟΡΟΣ

Αν και οι ντόπιοι τον αποκαλούν Μονόπετρα, σιγά σιγά τείνει να καθιερωθεί η ονομασία Λιονταρόπετρα  για τον τεράστιο βράχο που δεσπόζει πάνω από την περιοχή του Τρυπατέ. Πρόκειται για έναν κωνοειδή σχηματισμό από βράχια στα Βόρεια-Βορειοανατολικά των Καρυών, κάτω από το Πηγάνιο όρος, από όπου αποκολλήθηκε, απόρροια των αέναων γεωλογικών ανακατατάξεων της περιοχής μας.

Στη βάση της Μονόπετρας βρίσκεται ένας ογκόλιθος πάνω στον οποίο έχει λαξευθεί η πιο γνωστή από μια σειρά μυστηριωδών επιγραφών που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή των Καρυών και κατά καιρούς έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον σε περιηγητές, ιστορικούς και αρχαιολόγους. Αξίζει να σημειωθεί ότι o συγκεκριμένος ογκόλιθος, προφανώς κατά την πτώση ή τις πτώσεις του, έχει περιστραφεί σχεδόν 90° προς τα αριστερά, με αποτέλεσμα η επιγραφή να έχει σήμερα κάθετο προσανατολισμό.

Αν και οι ντόπιοι τον αποκαλούν Μονόπετρα, σιγά σιγά τείνει να καθιερωθεί η ονομασία Λιονταρόπετρα  για τον τεράστιο βράχο που δεσπόζει πάνω από την περιοχή του Τρυπατέ. Πρόκειται για έναν κωνοειδή σχηματισμό από βράχια στα Βόρεια-Βορειοανατολικά των Καρυών, κάτω από το Πηγάνιο όρος, από όπου αποκολλήθηκε, απόρροια των αέναων γεωλογικών ανακατατάξεων της περιοχής μας.

Στη βάση της Μονόπετρας βρίσκεται ένας ογκόλιθος πάνω στον οποίο έχει λαξευθεί η πιο γνωστή από μια σειρά μυστηριωδών επιγραφών που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή των Καρυών και κατά καιρούς έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον σε περιηγητές, ιστορικούς και αρχαιολόγους. Αξίζει να σημειωθεί ότι o συγκεκριμένος ογκόλιθος, προφανώς κατά την πτώση ή τις πτώσεις του, έχει περιστραφεί σχεδόν 90° προς τα αριστερά, με αποτέλεσμα η επιγραφή να έχει σήμερα κάθετο προσανατολισμό.

📷 Ο ογκόλιθος με την επιγραφή στη βάση της Μονόπετρας

Σύμφωνα με τους μελετητές, οι επιγραφές λαξεύτηκαν την Ελληνιστική περίοδο (321 – 30 π.Χ.) από κάποιον, πιθανότατα νεαρό με ψυχολογικές διαταραχές, ίσως σχιζοφρενή, που περιφερόταν στην περιοχή, χαράζοντας σε βράχια το τραγικό γι’ αυτόν γεγονός μιας καταστροφικής πυρκαγιάς.

Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με σιγουριά για τον αριθμό αυτών των επιγραφών. Η προφορική παράδοση λέει ότι στην ευρύτερη περιοχή των Καρυών υπήρχαν λαξευμένα «γράμματα» σε αρκετά σημεία, στην βιβλιογραφία αναφέρονται πέντε επιγραφές, ενώ σήμερα είναι δυνατόν ο εντοπισμός μόνο των τεσσάρων, καθώς έχει εξαφανιστεί μια επιγραφή που βρίσκονταν επίσης στην βάση της Μονόπετρας. Τι απέγινε η δεύτερη επιγραφή είναι άγνωστο. Γνωστές ωστόσο είναι κάποιες από τις «περιπέτειες» που βίωσαν οι ογκόλιθοι της Μονόπετρας στο πρόσφατο παρελθόν.

«Ύστερα από τόσα πετρώματα που υπάρχουν εις την περιοχήν Καρυών – Τρυπατέ, βάναυσος εργολάβος, χωρίς να νιώθη την καταστροφή που προκαλεί, ενδιαφερόμενος απλώς για την ευκολία του, έκοψε από τα κράσπεδα της Μονόπετρας πέτρες για οικοδομικό υλικό. Λίγο ακόμα και θα εκομμάτιαζε την πρώτη επιγραφή της. Ευτυχώς δεν πρόλαβε διότι επενέβη η αστυνομία και απηγόρευσε την εκεί λιθοτομίαν.” έγραψε ο καθηγητής Αντώνιος Στεφάνου στα Νέα του Βροντάδου για ένα συμβάν που διαδραματίστηκε το 1951 και απείλησε την Μονόπετρα και τις επιγραφές της με «ανεπανόρθωτη καταστροφή». Στο ίδιο άρθρο, ο Στεφάνου θορυβημένος σημειώνει «Εκείνο που ημπόρεσα να κάμω, έγραψα με χρώμα τόξα, για να δεικνύουν τις επιγραφές και εφιστώ την προσοχήν άλλων λατόμων, πιθανών επιδρομέων, εις την ίδιαν περιοχή».

Σύμφωνα με τους μελετητές, οι επιγραφές λαξεύτηκαν την Ελληνιστική περίοδο (321 – 30 π.Χ.) από κάποιον, πιθανότατα νεαρό με ψυχολογικές διαταραχές, ίσως σχιζοφρενή, που περιφερόταν στην περιοχή, χαράζοντας σε βράχια το τραγικό γι’ αυτόν γεγονός μιας καταστροφικής πυρκαγιάς.

Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με σιγουριά για τον αριθμό αυτών των επιγραφών. Η προφορική παράδοση λέει ότι στην ευρύτερη περιοχή των Καρυών υπήρχαν λαξευμένα «γράμματα» σε αρκετά σημεία, στην βιβλιογραφία αναφέρονται πέντε επιγραφές, ενώ σήμερα είναι δυνατόν ο εντοπισμός μόνο των τεσσάρων, καθώς έχει εξαφανιστεί μια επιγραφή που βρίσκονταν επίσης στην βάση της Μονόπετρας. Τι απέγινε η δεύτερη επιγραφή είναι άγνωστο. Γνωστές ωστόσο είναι κάποιες από τις «περιπέτειες» που βίωσαν οι ογκόλιθοι της Μονόπετρας στο πρόσφατο παρελθόν.

«Ύστερα από τόσα πετρώματα που υπάρχουν εις την περιοχήν Καρυών – Τρυπατέ, βάναυσος εργολάβος, χωρίς να νιώθη την καταστροφή που προκαλεί, ενδιαφερόμενος απλώς για την ευκολία του, έκοψε από τα κράσπεδα της Μονόπετρας πέτρες για οικοδομικό υλικό. Λίγο ακόμα και θα εκομμάτιαζε την πρώτη επιγραφή της. Ευτυχώς δεν πρόλαβε διότι επενέβη η αστυνομία και απηγόρευσε την εκεί λιθοτομίαν.” έγραψε ο καθηγητής Αντώνιος Στεφάνου στα Νέα του Βροντάδου για ένα συμβάν που διαδραματίστηκε το 1951 και απείλησε την Μονόπετρα και τις επιγραφές της με «ανεπανόρθωτη καταστροφή». Στο ίδιο άρθρο, ο Στεφάνου θορυβημένος σημειώνει «Εκείνο που ημπόρεσα να κάμω, έγραψα με χρώμα τόξα, για να δεικνύουν τις επιγραφές και εφιστώ την προσοχήν άλλων λατόμων, πιθανών επιδρομέων, εις την ίδιαν περιοχή».

📷 “ΑΝΗΡ ΔΙΚΑΙΑΧΟΥ ΕΜΑ ΠΥΡΙ ΚΑΤΕΚΑ”
Η επιγραφή της Μονόπετρας είναι ευδιάκριτη μέχρι και σήμερα

Δεν ήταν όμως μόνο οι λατόμοι που εποφθαλμιούσαν τα βράχια της Μονόπετρας. Αρκετά χρόνια νωρίτερα, οι ογκόλιθοι με τις επιγραφές παραλίγο να γίνουν κομμάτια από τον ιδιοκτήτη της περιοχής, που πίστευε ότι έκρυβαν κάποιον πολύτιμο θησαυρό! «Ο κτήτωρ των δύο πρώτων βράχων φρονών ότι εν αυτοίς περιείχοντο κρυμμένοι θησαυροί, έκαμεν οπήν εν τω δευτέρω, ίνα δια πυρίτιδος κερματίση αυτόν και λάβη τον ποθούμενον θησαυρόν» αναφέρει ο Αλέξανδρος Πασπάτης στο Χιακόν Γλωσσάριον και συμπληρώνει ότι αυτός που αποσόβησε την καταστροφή ήταν ο πολυσχιδής Κωνσταντίνος Κανελλάκης, ο οποίος «δια λόγων πολλών απέτρεψε τον κτήτορα από ματαίαν επιχείρησιν».

Δεν ήταν όμως μόνο οι λατόμοι που εποφθαλμιούσαν τα βράχια της Μονόπετρας. Αρκετά χρόνια νωρίτερα, οι ογκόλιθοι με τις επιγραφές παραλίγο να γίνουν κομμάτια από τον ιδιοκτήτη της περιοχής, που πίστευε ότι έκρυβαν κάποιον πολύτιμο θησαυρό! «Ο κτήτωρ των δύο πρώτων βράχων φρονών ότι εν αυτοίς περιείχοντο κρυμμένοι θησαυροί, έκαμεν οπήν εν τω δευτέρω, ίνα δια πυρίτιδος κερματίση αυτόν και λάβη τον ποθούμενον θησαυρόν» αναφέρει ο Αλέξανδρος Πασπάτης στο Χιακόν Γλωσσάριον και συμπληρώνει ότι αυτός που αποσόβησε την καταστροφή ήταν ο πολυσχιδής Κωνσταντίνος Κανελλάκης, ο οποίος «δια λόγων πολλών απέτρεψε τον κτήτορα από ματαίαν επιχείρησιν».

ΟΙ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΤΩΝ ΚΑΡΥΩΝ
Πέριξ του χωριού των Καρυών εντοπίζονται σήμερα 4 επιγραφές με παρόμοιο περιεχόμενο. Η πρώτη βρίσκεται στην τοποθεσία Γαλατού, η δεύτερη είναι στη βάση της Μονόπετρας, η τρίτη εντοπίζεται σε βράχο στο «Στενό της Πηγανιάς», ενώ η τέταρτη βρίσκεται στο σπήλαιο Δρακοντόσπηλος. Oι ηλικιωμένοι Καρούσοι ακόμα και σήμερα αποκαλούν τις αινιγματικές επιγραφές, «γράμματα».

Πηγές

  • Πασπάτης, Α. (1888) Το Χιακόν γλωσσάριον: Ήτοι η εν Χίω λαλούμενη γλώσσα μετά τινών επιγραφών αρχαίων τε και νέων και του χάρτου της νήσου, Εν Αθήναις: Εκ του τυπογραφείου των Αδελφών Περρή.
  • Μιχαηλίδης, Ανδρ. (2000) Περί των επιγραφών των Καρυών, Χίος: Εκδόσεις Άλφα Πι
  • Ζαχαρού – Λουτράρη, Αθ. (2017) Κωνσταντίνος Ν. Κανελλάκης (1840-1916): Ο αυτοδίδακτος λόγιος της Χίου και η πολύπλευρη προσφορά του στο χιακό πολιτισμό, Χίος: Εκδόσεις Άλφα Πι.
  • Αντ. Στεφάνου, εφημ. Τα νέα του Βροντάδου, 19/4/1953 (28) και 9/9/1956 (116)
  • Προφορική μαρτυρία Ανδριώτη Ν. Ιωάννη (2019)

ΟΙ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΤΩΝ ΚΑΡΥΩΝ
Πέριξ του χωριού των Καρυών εντοπίζονται σήμερα 4 επιγραφές με παρόμοιο περιεχόμενο. Η πρώτη βρίσκεται στην τοποθεσία Γαλατού, η δεύτερη είναι στη βάση της Μονόπετρας, η τρίτη εντοπίζεται σε βράχο στο «Στενό της Πηγανιάς», ενώ η τέταρτη βρίσκεται στο σπήλαιο Δρακοντόσπηλος. Oι ηλικιωμένοι Καρούσοι ακόμα και σήμερα αποκαλούν τις αινιγματικές επιγραφές, «γράμματα».

Πηγές

  • Πασπάτης, Α. (1888) Το Χιακόν γλωσσάριον: Ήτοι η εν Χίω λαλούμενη γλώσσα μετά τινών επιγραφών αρχαίων τε και νέων και του χάρτου της νήσου, Εν Αθήναις: Εκ του τυπογραφείου των Αδελφών Περρή.
  • Μιχαηλίδης, Ανδρ. (2000) Περί των επιγραφών των Καρυών, Χίος: Εκδόσεις Άλφα Πι
  • Ζαχαρού – Λουτράρη, Αθ. (2017) Κωνσταντίνος Ν. Κανελλάκης (1840-1916): Ο αυτοδίδακτος λόγιος της Χίου και η πολύπλευρη προσφορά του στο χιακό πολιτισμό, Χίος: Εκδόσεις Άλφα Πι.
  • Αντ. Στεφάνου, εφημ. Τα νέα του Βροντάδου, 19/4/1953 (28) και 9/9/1956 (116)
  • Προφορική μαρτυρία Ανδριώτη Ν. Ιωάννη (2019)